Tranh đông hồ

Một mái gia đình hạnh phúc êm
Yêu thương ấm áp ngọt môi mềm
Chung tay xây đắp đời nồng thắm
Góp sức di bồi cảnh sắc thêm
Nhân tố ươm mầm an xã hội
Tế bào kết lộc phúc trăm miền
Cây lành thì quả càng thơm thảo
Hạt tốt vun trồng phát triển lên.

Một bức tranh hiếm có là tranh Phúc lộc song toàn, ý nghĩa và phối hình cân đối, có chiều sâu.
1. Về phần chữ:
- Chữ “Phúc” viết theo lối chân, thảo, triện, lệ đã đành, lại còn có lối vuông (phương phúc tự), chữ tròn (đoàn phúc tự) hay có nhiều đồ án biểu tượng “Ngũ phúc lâm môn” (Ngũ phúc: Phúc-Lộc-Thọ-Khang-Ninh) cho đến “Bách phúc” (100 chữ phúc).
- Chữ ‘’ Lộc’’ lộc gồm 12 nét, có kết cấu trái phải, gồm bộ Thị ở bên trái và chữ Lục ở bên phải. Có thể giải thích là người xưa quan niệm lộc là do trời ban. Chữ Lộc còn có nghĩa gốc là phúc khí, tốt lành, bổng lộc.
2. Về phần hình:
- Mỗi em bé đều ôm một thú vật tượng trưng, đó là triết lý sâu sắc: tượng hình thể hiện ý nghĩa của nó. Một bên là ngỗng tượng trưng cho trời, cho lộc trời ban. Như tích truyện Ngỗng đẻ trứng vàng. Lộc do trời còn giữ do người. Hình ảnh con ngỗng có cánh bay lên là như vậy.
- Một em bé ôm cá chép là theo tích cá chép hoá rồng. Phúc đức tại mẫu. Con cái hiển vinh, công thành danh toại là Phúc lớn của gia đình, dòng họ. Cá chép trong nước và vươn lên trời. Ấy là nét tinh tế trong dòng tranh Dân tộc.
- Phía sau là hình ảnh bông sen thơm vừa làm bức tranh cân đối vừa có ý nghĩa sự tinh khiết trong tranh đến từ trẻ thơ.
Mỗi hình ảnh đều gắn điển tích, gắn với các câu chuyện. Đó là sâu sắc của tranh Đông hồ nói chung, và bức Phúc lộc song toàn nói riêng.

Hẳn không gian gia đình sẽ vô cùng ý vị khi có trưng bản tranh dân gian này.

Công là một loại chim quý, cao sang và xinh đẹp, được coi là phượng hoàng trên mặt đất, Công biểu tượng cho cuộc sống Phú Quý và Quyền Uy, đem lại sự cho sự bình an thịnh vượng cho gia chủ.

Hoa mẫu đơn Ngoài sự đằm thắm thì ý nghĩa chính của mẫu đơn đỏ là biểu trưng cho sự may mắn, giàu sang, phú quý. Chính điều này mà nhiều người thường chọn mẫu đơn đỏ làm hoa khai trương.

Sự kết hợp của hoa mẫu đơn đỏ và chim công trên nền điệp của tranh đông hồ với bốn chữ "Thiên hạ thái bình" chính là sự mong cầu phú quý cho gia đình sự hòa bình an vui cho thiên hạ.

Phải nói thêm rằng, công và mẫu đơn chính là một trong những biểu tượng cao nhất tượng trưng cho mong cầu phú quý.

Vậy, Phú quý ở đây là gì? Người xưa nói, "hậu giả phú" hậu là chỉ cho tâm địa nhân hậu, người có tâm nhân hậu là người giàu có đủ đầy. "Thanh giả quý" nghĩa là người có tâm thanh tịnh thì cao quý, đó chính là phú quý thực sự mà bản tranh biểu trưng, mà gia chủ cần phải hiểu khi trưng tranh, chứ không phải nhiều tiền, nhiều quyền là phú quý.

Tiền tài, quyền thế rồi cũng đến lúc chẳng còn, không thể tồn tại mãi, chỉ là hư vọng. Phú quý ở đây nói khác đi chính là biểu hiện của đức hạnh. Phát suất từ trong tâm thanh tịnh tỏa ra sự nhân hậu với xung quanh, đó chính là sự trường cửu không bao giờ mất.

Cho nên cái quý của bức tranh đông hồ này, chính là giúp gia chủ luôn nhắc nhở bản thân và thành viên gia đình luôn giữ cho kỳ được cái tâm thanh tịnh, tỏa ra ngoài sự nhân hậu thường hằng, chính điều này sẽ giúp người xung quanh tôn trọng và yêu kính, người như vậy thực sự là người cao quý.

Với sự tương tác đòi hỏi ở mức tần số dung động cao đó mà hình ảnh công mẫu đơn trên nền điệp đông hồ này rất phù hợp để treo trong không gian phòng khách hay nơi thờ tự, nơi sinh hoạt chung của các thành viên gia đình.

Theo truyền thống xưa, các cụ ta coi bản Thiên hạ thái bình này đi cặp với bản Cá chép đàn. Hai bản tranh này thường được treo hai bên của ban thờ gia tiên. Mặc dù hai bản tranh đều không phải tranh thờ nhưng như đã nói, cả hai bản tranh đều mang nhiều ước vọng về một cuộc sống phú quý hiển đạt, may mắn đủ đầy.

Ý nghĩa tranh Chăn trâu thổi sáo:

Bức tranh Chăn trâu thổi sáo là một trong số những bức tranh dân gian đông hồ được yêu thích nhất. Đó là hình ảnh một cậu bé cởi trần ngồi trên lưng trâu thổi sáo. Bức tranh gợi cho ta nghĩ ngay đến khung cảnh một làng quê yên bình.

Mơ về tuổi trẻ lúc chăn trâu
Nghịch ngợm vô tư nét dãi dầu
Sáng thả ven hồ đùa trận mạc
Chiều dồn bãi đập bắt cua xâu
Du dương sáo trúc hồn bay bổng
Tĩnh mịch đồng quê cảnh sắc đầu
Lớn tỏa tha hương nhiều phẩm cấp
Ơn chùm kỷ niệm thuở thơ lâu.

Trong dòng tranh dân gian Đông hồ truyền thống tranh chăn trâu thổi sáo thường đi cặp với tranh Chăn trâu thả diều hay tranh Chăn trâu đọc sách.

Ông bà ta có câu: “Con trâu là đầu cơ nghiệp”. Trâu là con vật mà nhà nông không thể thiếu. Trâu giúp nông dân cày bừa, kéo vác làm công việc đồng áng. Đồng thời nó còn là một người bạn chân thành của người nông dân bao đời. Hơn thế, hình ảnh chú trâu cặm cụi chăm chỉ mang lại hiệu xuất công việc cao cũng chính là lời nhắc nhở trong cuộc sống cần chăm chỉ siêng năng, ắt sẽ có kết quả thành công.

Đó chính là lý do mà những nghệ nhân sáng tác tranh dân gian Đông hồ đã đưa hình tượng con trâu vào trong tranh mộc mạc bình dị mà gần gũi.

Trâu trong tranh Chăn trâu thổi sáo có đôi tai vểnh lên nghe ngóng, chân tung tăng, mặt vui nhìn đời, đuôi vẩy ngộ nghĩnh. Hình ảnh của chú trâu trông thật đáng yêu và ngộ nghĩnh khiến người ta liên tưởng sự yêu đời thướng thức tiếng sáo du dương.

Cậu bé ngồi trên lưng trâu có khuôn mặt khôi ngô, với các đường nét cân đối hài hòa. Cậu cới trần, mặc quần cộc cưỡi trâu, thổi sáo. Đây là hình ảnh quen thuộc ta vẫn thường thấy ở chốn thôn quê.

Trên đầu cậu bé có một tán lá sen rộng, được ngắt kẹp cuống giữa hai chân. Lá sen vươn lên trời xanh che nắng. Đôi lúc ta thấy tán lá sen cũng như muốn ngả nghiêng theo điệu sáo.

Ngoài ra, dưới chân cậu, trên tấm thảm thêu hoa còn có những búp, lá, hoa và cọng sen với cách sắp xếp khác nhau mà tinh ý mới thấy. Cậu bé không ngồi hẳn trên lưng trâu mà ngồi trên một thảm thêu hoa đặt trên lưng trâu, thế ngồi rất vững chắc.

Hàng chữ của tranh nguyên bản là “Diệp cái hà thanh thanh” nghĩa là một chiếc lá sen che trời xanh.

Ý nghĩa tranh chăn trâu thổi sáo thể hiện ước nguyện “Thiên thời – địa lợi – nhân hòa” để luôn có những vụ mùa bội thu khi Đất nước luôn gắn liền vói nghề trồng lúa nước. Hình ảnh cậu bé ngồi trên lưng trâu, xung quanh đều là cỏ cây, đất trời rộng lớn chính là biểu hiện khát vọng được hòa hợp với thiên nhiên để có được sự thuận lợi cho mùa màng phát triển, hoa màu tươi tốt.

Bức tranh dân gian Đông đồ, Chăn trâu thổi sáo muốn ca ngợi người nông dân không chỉ lao động với nghề trồng lúa mà còn biết sáng tạo nghệ thuật, thưởng thức văn hóa. Những cậu bé nhỏ tuổi nhưng thông minh lanh lợi. Cậu bé vừa giúp đỡ bố mẹ công việc chăn trâu, nuôi dưỡng “đầu cơ nghiệp” của gia đình, vừa ngồi trên lưng trâu một cách thuần thục, vững chắc, vừa biết thổi sáo để thêm yêu đời.

Tín ngưỡng phồn thực cũng góp phần xây dựng nên ý nghĩa tranh chăn trâu thổi sáo. Những cụm cỏ cây được thể hiện dưới dạng số nhiều. cây cỏ nhờ trời đất thuận hòa mà phát triển xanh tươi và sinh sôi nảy nở.

Mỗi bức tranh dân gian Đông hồ đều mang rất nhiều ngụ ý, mong ước và ý nghĩa riêng. Người ta thường mua tranh chăn trâu thổi sáo về treo trong nhà như muốn khích lệ con cái ngoan ngoãn, sáng tạo, lanh lợi, thông minh và biết giúp đỡ ông bà cha mẹ. Đồng thời, bức tranh cũng thể hiện ước nguyện cầu cho mưa thuận gió hòa, con người cùng thiên nhiên hòa hợp để mùa màng được tươi tốt, cuộc sống ấm êm. Đặc biệt bức tranh còn phảng phất cái chất vô vi trong lối sống, hòa nhã với xung quanh, biết đủ, an nhàn sống mà tận hưởng hiện tại.

Miêu tả: Tranh Đông Hồ

Tranh dân gian Đông Hồ truyền thống với 5 màu cơ bản, nguyên liệu tạo màu gần gũi mộc mạc, từ tro bếp lá tre, hoa hòe, sỏi son, bột sò điệp...

Tranh có các kích thước cố định theo bản khắc gỗ cổ của các cụ xưa để lại và con cháu trong nhà nối nghiệp gìn giữ bảo vệ và phát triển nghề truyền thống.

Mỗi màu trong tranh là một bản khắc gỗ riêng. Nghệ nhân sử dụng đôi tay khéo léo phết màu lên bản khắc gỗ và in lần lượt từng màu lên giấy điệp. sau khi in song một màu, tranh sẽ được hong gió, nắng cho khô tự nhiên sau đó nghệ nhân tiếp tục in màu tiếp theo.

Do đó mỗi tranh cần 2-3 ngày tùy điều kiện thời tiết mới có thể được coi là hoàn thiện khâu in bản khắc.

Khâu cuối của mỗi tác phẩm tranh dân gian đông hồ sẽ được nghệ nhân ưu tú quốc gia và cũng là người trong gia đình chuốt lại chi tiết và đóng dấu mộc đỏ, khi đó Tranh chính thức là một tác phẩm nghệ thuật hoàn thiện.